ریزش مو و ارتباط آن با تغذیه جزو مباحث علمی ترند در علوم زیبایی است. شاید سابقا اعتقاد بر این بود که ممکن است رژیم های غذایی خاص برای انواع ریزش مو ناشی از شرایط پزشکی و ژنتیکی مفید نباشد اما برای ریزش مو ناشی از کمبود های تغذیه ای ارزشمند است. امروزه دیدگاه ها کمی فراتر رفته و دیده شده است که غذاهای فراسودمند و مکمل های نوتریکازمتیک میتوانند به طور گسترده ای بر روی کنترل انواع ریزش مو و کمک به رویش موهای سالم تر اثرگذار باشند.
ریزش مو یا در اصطلاح پزشکی ” آلوپسی ” یک نگرانی گسترده در کلینیک های درماتولوژی و صنعت زیبایی است. شاید شما هم یکی از زنان و یا مردانی باشید که کیفیت زندگی تان تحت تأثیر ریزش مو قرار گرفته و حس ناخوشایندی برای شما ایجاد کرده است. ریزش مو می تواند دلایل مختلفی داشته باشد که شناسایی آنها برای انتخاب یک راه کار صحیح و ارائه درمان مناسب توسط متخصصان پوست و داروساز زیبایی ضروری است.
نکته حائز اهمیتی که فرد مبتلا به ریزش مو باید آن را رعایت کند این است که در اسرع وقت برای درمان و تشخیص علل ریزش مو به درماتولوژیست مراجعه نماید. هر گونه تاخیر در اقدام برای درمان می تواند شرایط را پیچیده تر و درمان را سخت تر و طولانی تر نماید. برای بررسی موضوع ریزش مو و ارتباط آن با تغذیه لازم است از قبل بدانیم الگوهای رایج ریزش مو در زنان و مردان به چه صورت است و چرا ایجاد میشود و در نهایت به پاسخ این سوال که آیا ریزش مو و ارتباط آن با تغذیه به گونه ای است که بتوان به کاهش و یا بهبود ریزش مو کمک کرد؟ خواهیم پرداخت.
اتیولوژی ریزش مو یا آلوپسی
ریزش مو یا آلوپسی یک بیماری بالینی است که می تواند ناشی از عوامل اتیولوژیک زیادی باشد. اتیولوژی در فارسی به سبب شناسی ترجمه شده و به معنای شناخت ریشه و علت پدیده هاست. عمده ترین این فاکتور های اتیولوژیک در بروز ریزش مو مواردی همچون ژنتیک یا وراثت، کمبود ویتامین و مواد معدنی، مشکلات پوستی، اختلالات رشد مو، رژیم غذایی نامناسب، اختلالات تغذیه ای، مشکلات هورمونی، برخی بیماری های داخلی، مصرف مواد مخدر، استرس و افسردگی، زایمان و حتی شیمی درمانی هستند.
آلوپسی اساسا به دو زیر گروه آلوپسی سیکاتریشیال و آلوپسی غیر سیکاتریشیال تقسیم می شود. در حالیکه در آلوپسی سیکاتریشیال ممکن است بیماری با از دست رفتن فولیکول ها پیشرفت کند و منجر به ریزش مو بدون بازگشت شود، این وضعیت معمولا در موارد غیر سیکاتریشیال برگشت پذیر است. فاکتورهای زیادی از جمله سوء تغذیه، کمبود تغذیه ای شامل ویتامین ها و مواد معدنی، اختلالات مزمن، ضعف سیستم ایمنی و مسائل عاطفی در آلوپسی غیر سیکاتریشیال نقش دارند. فاکتورهای دیگر می توانند مواردی مانند استرس، مصرف دارو، اختلالات غدد درون ریز و تغییرات ژنتیکی و اپی ژنتیک باشند.
آندروژن ها چه هستند؟
آندروژن ها گروهی از هورمون های جنسی هستند که به مردان ویژگی های مردانه می دهند و اصلی ترین آنها در مردان تستوسترون است که در بیضه ها تولید می شوند. تستوسترون آندروژن غالب در هر دو جنس مرد و زن است. آندروژن ها در سلامت باروری و رشد بدن نقش دارند و به افراد کمک می کنند تا وارد مرحله بلوغ شوند و از نظر جسمی بالغ گردند. هر دو جنس مرد و زن آندروژن می سازند اما مردان بیشتر از زنان آندروژن می سازند. زنان با سطح آندروژن بالا ممکن است دچار آکنه، موهای زائد صورت و سایر مشکلات شوند.
آلوپسی آندروژنیک چیست؟
آلوپسی آندروژنیک یک اختلال ژنتیکی از پیش تعیین شده به دلیل پاسخ بیش از حد به آندروژن ها است. این وضعیت تا 50 درصد از مردان و زنان را تحت تاثیر قرار می دهد و با ریزش تدریجی موهای انتهایی پوست سر در هر زمان پس از بلوغ مشخص می شود.
آلوپسی آندروژنیک رایج ترین ریزش مو در مردان و زنان است. در مردان، این وضعیت به عنوان طاسی با الگوی مردانه نیز شناخته می شود. مو در یک الگوی کاملاً مشخص از دست می‌رود و از بالای هر دو شقیقه شروع میشود و با افزایش سن به مرور خط مو عقب میکشد و تصویر بالای سر شکل حرف M به خود می گیرد. در این وضعیت موهای بالای سر مردان نازک میشود و بعضا به سمت طاسی کلی و یا جزئی پیش می رود. الگوی ریزش مو در زنان با طاسی با الگوی مردانه متفاوت است. در خانم‌ها، موها در سرتاسر سر نازک‌تر می‌شوند و خط رویش مو کاهش نمی‌یابد. آلوپسی آندروژنتیک در زنان به ندرت منجر به طاسی کامل می شود.
آلوپسی یا ریزش مو و ارتباط آن با تغذیه
به دلیل اینکه ریز مغذی ها عناصر اصلی چرخه فولیکول مو هستند، در بیماری آلوپسی بسیار مهم اند پس داشتن رژیم غذایی سالم و متنوع برای داشتن موهای سالم بسیار دارای اهمیت است. کاهش وزن ناگهانی، رژیم های کم کالری، رژیم غذایی نامتعادل، چاقی و حتی مصرف بیش از حد بعضی از مکمل های ویتامین و مواد معدنی می تواند باعث ریزش مو شوند.
رژیم غذایی مدیترانه ای به دلیل اینکه دارای مقادیر خوبی از پروتئین حیوانی، فیبر، پلی فنل ها، آنتی اکسیدان ها به همراه مقادیر کم چربی اشباع و مقادیر بالایی از چربی های غیر اشباع هستند دارای بیشترین میزان توصیه شده برای افراد مبتلا به ریزش مو است. این رژیم مدیترانه ای سرشار از آنتی اکسیدان ها و مواد ضد التهاب است و جایگاهی مهمی در درمان ریزش مو دارد چون امروزه استراتژی های درمانی بیشتر شامل پلی فنول ها و چربی های غیر اشباع شده است.
به همین دلیل در مبحث ریزش مو و ارتباط آن با تغذیه ، مکمل های تغذیه ای حاوی ویتامین ها، پلی فنول ها و چربی های غیر اشباع همچون مکمل فیتو فانر که از قدمت بالا و فرمولاسیون منحصر به فردی برخوردار اند اغلب جزو درمان های ترجیحی برای جلوگیری از ریزش مو هستند.
در افراد تحت رژیم های سخت تغذیه ای و فعالیت های بدنی سخت که منجر به کاهش وزن ناگهانی میشود و افرادی با رژیم های کم کالری، رژیم غذایی نامتعادل، افراد مبتلا به چاقی، مصرف مکمل های تغذیه ای حاوی تمام ویتامین های ضروری روزانه به همراه ریز مغذی های حیاتی برای فولیکول مو از آهن تا زینک و سلنیوم به همراه آنتی اکسیدان ها و پلی فنول ها توصیه میشود.
یکی از مکمل های قدرتمند موجود در مارکت جهانی که برای مبتلایان به آلوپسی آندروژنیک توصیه میشود مکمل هیربیاند افترایو است. این مکمل به طرز ویژه ای دارای فرمولاسیون به روز و کاملی برای کمک به درمان ریزش مو آندروژنیک است. این مکمل حاوی تمام ریز مغذی ها و ویتامین ها و عصاره هایی است که میتواند روی سلامت فولیکول مو و رشد تار موی سالم اثر گذار باشد.
ارتباط آلوپسی آندروژنیک با سایر بیماری ها
آلوپسی آندروژنتیک در مردان با چندین بیماری دیگر از جمله بیماری عروق کرونر قلب و بزرگ شدن پروستات مرتبط است. علاوه بر این، سرطان پروستات، اختلالات مقاومت به انسولین مانند دیابت، چاقی و فشار خون بالا با آلوپسی آندروژنتیک مرتبط است. در زنان، این شکل از ریزش مو یک ارتباط دو طرفه با افزایش خطر ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک(PCOS) دارد. PCOS با عدم تعادل هورمونی مشخص می شود که می تواند منجر به قاعدگی نامنظم، آکنه، موهای زائد در سایر نقاط بدن (هیرسوتیسم)، افزایش وزن و آلوپسی آندروژنیک شود.
مکمل تغذیه ای که در عصر مدرن به صورت همزمان برای مدیریت علائم دستگاه ادراری تحتانی ناشی از هیپرپلازی خوش خیم پروستات، ریزش مو آندروژنیک، میگرن و درد مزمن لگن استفاده می شود، مکمل سائوپالمتو است. سائوپالمتو بدون نیاز به نسخه در دسترس عموم است در حالیکه داروی مشابه آن که فیناستراید است نیاز به تجویز درماتولوژیست دارد. ترکیب سائوپالمتو و زینک اثرات قوی روی کاهش علائم PCOS دارد. در واقع سائوپالمتو و زینک هر دو روی مهار آنزیم 5 آلفا ردوکتاز اثر هم افزایی دارند و از تبدیل تستوسترون به DHT جلوگیری میکنند و این منجر به کاش شدت علائم سندرم تحمدان پلی کیستیک و کاهش ریزش موی آندروژنیک میشود.
DHT یا دی هایدروتستوسترون، آندروژنی است که محصول فرعی واکنش تستوسترون با آنزیم 5 آلفا ردوکتاز نوع دو است. این آنزیم 5 آلفا ردوکتاز در غدد سباسه کنار فولیکول مو قرار دارد و به DHT تبدیل می شود. DHT به مرور موجب آتروفی یا تحلیل فولیکول مو می شود و پس از مدت زمان طولانی آن را مینیاتوریزه کرده و فولیکول مو دچار نقص فعالیت میشود. DHT می تواند باعث علائم PCOS مانند ریزش مو، رشد موهای صورت، آکنه و بی نظمی های قاعدگی شود. مهار این تبدیل تستوسترون به DHT می تواند به کاهش شدت علائم PCOS کمک کند.
علاوه بر این سائوپالمتو ممکن است به تنظیم استروژن در زنانی که استروژن بیش از حد دارند، که به آن تسلط استروژن (estrogen dominance) نیز گفته می شود، کمک کند. اساسا مکمل تغذیه ای سائوپالمتو به کاهش آندروژن ها و تنظیم هورمون ها کمک میکند. علائم استروژن زیاد در زنان میتواند شامل دوره های نامنظم قاعگی، نفح، اضطراب، نوسانات خلق و خو و مشکلات حافظه باشد. افزایش سطح استروژن اغلب با رشد مو در دوران بارداری مرتبط است. با این حال، در موارد تسلط استروژن، استروژن بیش از حد می تواند منجر به ریزش مو شود. این به این دلیل است که وقتی سطح استروژن نسبت به پروژسترون بسیار بالا باشد، عدم تعادل هورمونی می تواند باعث اختلال در رشد مو شود.
مطالعات نشان داده است که سطوح بالاتر پرولاکتین در زنان مبتلا به PCOS به دلیل پدیده مقاومت به انسولین است. سطوح بالای پرولاکتین می تواند باعث ریزش مو در الگوی مشابه با آلوپسی آندروژنتیک زنان شود. این کار را با تداخل در تولید طبیعی استروژن تخمدان انجام می دهد. اضافه وزن یا چاقی بر سطح انسولین، تستوسترون و استروژن تأثیر می گذارد، بنابراین چاقی باعث ریزش مو نیز می شود. در خانم های مبتلا به تسلط استروژن یا دارای استروژن بیش از حد، خود این غلبه استروژن باعث افزایش وزن در اطراف شکم، باسن، ران ها و باسن می شود و خبر بدتر این است که سلول های چربی حتی بیشتر استروژن تولید می کنند.
هنگامی که بدن در وضعیت استروژن غالب است کم کاری تیروئید نیز متابولیسم بدن را کند می کند. سائوپالمتو خوراکی یکی از عصاره های بسیار مفید برای خانم های مبتلا به ریزش مو آندروژنیک و PCOS است. البته در این میان مواد شبه ویتامین و مغذی مانند اینوزیتول و کولین نیز وجود دارند که مطالعات نشان داده است که در وضعیت ریزش مو در افراد دارای PCOS بسیار نتایج امیدوار کننده ای داشته اند.
بحث و نتیجه گیری
با توجه به فراوانی ریزش مو با الگوی آندروژنیک در عصر حاضر و تأثیر آن بر زندگی اجتماعی مردان و زنان مبتلا به آن، یافتن درمان‌های مؤثر آلوپسی میتواند بر بخش عظیمی از جمعیت تأثیر مثبت بگذارد. آلوپسی می تواند نتیجه وراثت، تغییرات هورمونی، شرایط پزشکی یا بخشی طبیعی از افزایش سن باشد. هر کسی ممکن است موهای سر خود را از دست بدهد، اما در مردان شایع تر است. طاسی معمولاً به ریزش بیش از حد مو از پوست سر شما اشاره دارد. ریزش موی ارثی با افزایش سن شایع ترین علت طاسی است. مبحث ریزش مو و ارتباط آن با تغذیه و نقش رژیم غذایی در ایجاد و درمان آلوپسی در ده سال اخیر موضوع داغ تحقیقاتی بوده است.
مشخص شده است که رژیم های غذایی غنی از گیاهان ( مانند رژیم مدیترانه‌ای که مواد مغذی اصلی آن سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات ضد التهاب و استروژنیک است که رشد مو را تحریک میکند ) ریزش مو را کاهش می‌دهند. این رژیم ها حاوی مواد شیمیایی گیاهی (phytochemicals) هستند که با کاهش تولید گونه‌های اکسیژن فعال در سلول‌های درمال پاپیلای پوست، رشد مو را تقویت میکنند و باعث ترشح هورمون‌های رشد می‌شوند.
به همین دلیل است که رژیم های تغذیه ای با توصیه به مصرف بشتر مواد غذایی حاوی ترکیبات ضد التهاب، آنتی‌اکسیدان و استروژنیک به عنوان درمان‌های اضافی برای آلوپسی مورد تأکید قرار می‌گیرند. مکمل های تقویت مو همچون فیتوفانر به همراه مکمل هیربیاند و مکمل سائوپالمتو میتوانند از بهترین مکمل های نوتریکازمتیک به عنوان درمان جایگزین و ترجیحی بدون عارضه در درمان آلوپسی در نظر گرفته شوند.
دکتر شبنم فریدفر
کازمتیک فارماسیت ؛ دکتر داروساز فارغ التحصیل دانشگاه تهران ؛ پاسخگوی سوالات شما
اگر شما نظر و یا سوالی در مورد ریزش مو و ارتباط آن با تغذیه و یا انتخاب نوع مکمل برای استفاده دارید همین پایین برای ما بنویسید، شخص دکتر شبنم فریدفر در زمانی کوتاه پاسخ سوال شما را خواهند داد.
